NL Omgevingsscan

De NL Omgevingsscan - onderdeel van het Register Duurzame Leefomgeving - geeft op kavel- en gebiedsniveau inzicht in kansen en risico’s op het gebied van biodiversiteit, klimaat en gezondheid. Voor de scan wordt informatie verzameld en geanalyseerd van een groot aantal bronnen. Vervolgens wordt een 3D-leefomgeving gebouwd en worden heldere visualisaties opgeleverd.

Inzicht in kansen en opgaven

“Uniek is de enorme hoeveelheid data die wij combineren”, aldus Maarten Alberse van NL Greenlabel. “We kunnen elk gebied van Nederland in een half uur geanalyseerd hebben. Je krijgt inzicht in de opgaven en kansen die er liggen en krijgt kaders om aan de slag te gaan.” Verschillende partners van de Groene Cirkel Groene Gezonde Stad, zoals de gemeente Dordrecht, maken al gebruik van de tool.

Kwalitatieve nulmetingen

De NL Omgevingsscan is gebaseerd op actuele geodata uit diverse databronnen; daarnaast voert NL Greenlabel ook kwalitatieve nulmetingen uit, waarbij een NL Terreinlabel Expert het gebied bezoekt. “Wij kijken dan bijvoorbeeld naar de plantensoorten die voorkomen, toegankelijkheid voor mensen in een rolstoel en de duurzaamheid van toegepaste materialen”, aldus Alberse. “Want je wilt niet alleen kunnen sturen op prestaties, maar ook op kwaliteit van het gebied.” De kwantitatieve en kwalitatieve data komen samen in een rapport met analyse en aanbevelingen.

De NL Omgevingsscan in Dordrecht

In het verlengde van de Groene Cirkel Groene Gezonde Stad, werkt Dordrecht vanuit de ‘Groene Gezonde Staart’ aan het verwezenlijken van een groene droom voor deze bijzondere wijk; met ruimte voor spelen, bewegen, ontmoeten en aandacht voor mens en natuur.

Annemarie Lammers is als sr. beleidsadviseur Gezonde Leefomgeving van de gemeente Dordrecht betrokken bij de ontwikkeling van de wijk. Vanuit de Groene Cirkels kreeg ze de gelegenheid om onder meer een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) te laten uitvoeren en de NL Omgevingsscan toe te passen op de wijk. “We hebben met onze eigen data-adviseur in het verleden ook al vaker zaken op een rij gezet, maar het is best complex en vraagt veel tijd om dat allemaal zelf te doen”, aldus Lammers. “In de NL Omgevingsscan staat veel informatie overzichtelijk en visueel bij elkaar. Alle thema’s die voor ons relevant zijn, worden meegenomen. De scan levert een soort stresstestkaarten op, zodat je precies kunt zien waar je moet investeren om bijvoorbeeld hittestress te voorkomen.” 

Uit de scan bleek dat de wijk goed scoort op klimaatadaptatie en mobiliteit. Hoewel Lammers daar nog wel wat dieper in wil duiken. “Het openbaar vervoer bijvoorbeeld wordt door bewoners als minder positief ervaren, weet ik uit ervaring. Het blijft belangrijk om naast zo’n scan in contact te blijven met de inwoners.” Verbeterpunten kwamen vooral naar voren op het gebied van milieu. Niet verrassend gezien de aanwezige industrie in de wijk. 

Data delen met andere gemeenten

Vanuit de Groene Cirkel Groene Gezonde Stad probeert Lammers steeds meer en breder inzichten te verwerven. “Ik zou graag nog meer met andere gemeenten willen samenwerken, kunnen vergelijken en data delen”, zegt ze. “Wij hebben als middelgrote gemeente niet de menskracht en tijd om zo’n scan helemaal door te ontwikkelen en ook meer eigen waarden erin mee te nemen. Maar als we de krachten bundelen, kunnen we dat samen wel. Ik zou iets willen ontwikkelen waar we allemaal achter kunnen staan om vast te stellen: wat is nu een gezonde leefomgeving, hoe kan je hardmaken wat maatregelen opleveren en hoe kunnen we dat goed monitoren?”

Ze heeft het onderwerp dan ook ingebracht in een van de werkoverleggen van de Groene Cirkel Groene Gezonde Stad. “Als ik dat netwerk niet zou hebben, zou ik een belrondje moeten gaan doen onder andere gemeenten. Maar in de waan van de dag, komt dat er eigenlijk nooit van. Nu zet ik het met één mailtje op de agenda voor ons werkteam van de Groene Cirkel en weet ik dat ik kan rekenen op ondersteuning, ideeën en het netwerk van de provincie en andere partners.”

Partijen verbinden

“Onze rol is meten en vervolgens de goede vragen op het juiste moment stellen”, vervolgt Alberse. En dat juiste moment ligt volgens hem vaak een stuk eerder dan wanneer de gemeente, aannemer of projectontwikkelaar eraan denkt. “Vaak komen vragen over ecologie en biodiversiteit te laat op tafel, waardoor er alsnog wijzigingen in het ontwerp gedaan moeten worden. Sommige dingen kunnen dan al niet meer. Wij leggen aan het begin van het ontwerpproces al vragen op tafel.”

Dat leidt tot gesprekken die verbindend werken voor de betrokken partijen, is de ervaring van Alberse. “Overheden, aannemers en ontwikkelaars spreken vaak een andere taal. Dat leidt wel eens tot spanningen. Wij willen een brug slaan door te redeneren vanuit het gebied en niet vanuit individuele belangen. Het maakt het ontwikkelproces efficiënter, omdat je in één keer alle benodigde informatie bij elkaar hebt, zonder dat je allemaal losse rapportjes hoeft op te vragen. Bovendien sta je sterk als het gaat om participatie, want je kunt letterlijk laten zien wat de gevolgen van beslissingen zijn. Bovendien laat je ermee zien dat je duurzaamheid serieus neemt. Want wij zijn onafhankelijk van de betrokken partijen en de methodiek is wetenschappelijk gevalideerd.”

Vergroenen in de hele provincie

De scan richt zich vooral op de bebouwde omgeving en heeft daardoor minder waarde in landelijk gebied. “In theorie zou je heel Zuid-Holland door de scan kunnen halen, maar in de stad heeft het meer waarde. Je kunt in een stad alle buurten los analyseren en dan naast elkaar leggen, zodat je kunt prioriteren welke maatregelen je eerst neemt en waar. Vervolgens kan je dat stad voor stad doen, zodat je alle steden in een provincie langsgaat. Het enige wat nog niet schaalbaar is, is het kwalitatieve deel, dus het bezoek van de NL Terreinlabel Expert. Daarvoor zijn we het netwerk van NL Terreinlabel Experts aan het uitbreiden om de combinatie van data, een menselijke aanpak en lokale kennis te combineren.”

Onderwijs en zorg

De NL Omgevingsscan wordt steeds breder ingezet, bijvoorbeeld voor maatschappelijk vastgoed, zoals voor scholen en zorginstellingen. Alberse: “Dan ligt de focus veel meer op de kwaliteit van de omgeving en hoe je zaken als gezondheid en leerprestaties kunt bevorderen.” Bij commercieel vastgoed is financiering vaak een extra stok achter de deur om duurzame scenario’s in de overweging mee te nemen. “Groen is niet alleen goed voor de klimaatadaptatie, maar een groene omgeving maakt een winkelcentrum, kantorengebouw of woningcomplex ook simpelweg aantrekkelijker. Je ziet dat er steeds meer aandacht is voor de financieringskant hiervan: kan je bijvoorbeeld goedkoper lenen als je vastgoed vergroent?”

“We zijn ook aan het kijken of we een kostenbaten-doorrekening aan de scan kunnen koppelen, die we in de toekomst wellicht open kunnen stellen voor een breder publiek. Door dit te automatiseren, wordt voor veel partijen mogelijk om op een integrale manier naar hun leefomgeving te kijken. Het is nog maar een gedachte, maar stel dat je een huis koopt en je de omgevingsscan erbij kunt pakken - net als het energielabel - zodat je kunt zien: wat is het risico van dit huis bij extreem weer? Hoe mooi zou het zijn als dit voor iedereen toegankelijk is, dan kunnen we verder versnellen?”

Toekomstbestendige steden

Uiteindelijk willen Alberse en zijn collega’s een wezenlijke bijdrage leveren aan de verduurzaming van Nederland. “Wij willen de waarde van stedelijk groen verdubbelen. We zijn geen grondeigenaar, dus alleen kunnen we die ambitie niet waarmaken. Maar met onze partners samen, kan dat wel. Samen kunnen we de stedelijke omgeving, die voor de natuur steeds belangrijker wordt, toekomstbestendig maken.” Het is een complexe opgave, waarvoor NL Greenlabel onder meer in de Groene Cirkel Groene Gezonde Stad partners vindt. “Ik ben nu ruim een jaar bij de Groene Cirkels betrokken en zie het als een netwerk waar heel veel partijen elkaar opzoeken om aan dit soort systemen te werken. We verbinden met elkaar om die versnellingsslag te maken die nodig is om steden te vergroenen.”

Meer weten?

Kijk op www.registerduurzameleefomgeving.nl.